Fryslân

Brabander Richard Klerks maakt zich als Statenlid in Fryslân sterk voor het Fries. Meer dan honderd Friezen trokken vorige week naar Den Haag om ervoor te zorgen dat naast het Nederlands ook het Fries een plaats in de Grondwet krijgt. Een van hen was SP-Statenlid Richard Klerks (38) uit Beetsterzwaag. De verpleegkundige komt oorspronkelijk uit Noord-Brabant, maar beheerst de Friese taal beter dan menig geboren Fries.

Richard en Margriet Klerks hadden altijd al de wens een gezin te stichten in Fryslân. Margriet is opgegroeid in Hurdegaryp en wilde ooit terug; Richard werkte als verpleegkundige voor Defensie - hij heeft onder meer in Bosnië gediend - maar wilde ander werk zodra hij vader zou worden. Vandaar dat de geboren en getogen Bosschenaar solliciteerde in Fryslân. Zo kwam hij in 1999 terecht op de afdeling hartbewaking in ziekenhuis Sionsberg in Dokkum. Daar merkte hij meteen dat het belangrijk was Fries te leren. ,,Alle âldere pasjinten prate Frysk. Wolst wat betsjutte kinne, dan moatst gau Frysk praten leare. Doe haw ik de kursus lêze, skriuwe en prate by de Afûk folge. Dat hat fertúten dien. Yn it begjin moasten de kollega’s derom gnize, mei al dy flaters dy’t ik makke mei twa- en trijelûden. Dat wie gau dien, ik pikte it goed op.” Inmiddels is Klerks ambulanceverpleegkundige bij Kijlstra uit Drachten en woont hij in Beetsterzwaag. Nog steeds komt zijn beheersing van het Fries iedere dag van pas. ,,It is krekt as yn it sikehûs. As minsken pine hawwe of se binne siik, dan brûke sy harren memmetaal. It is in gefoelstaal.” Tútsje Klerks vindt het belangrijk dat hij Fries kan nu hij in Fryslân woont. Zijn vrouw heeft moeite met de taal, zij spreekt liever Nederlands. De kinderen worden aangemoedigd drie talen te leren: Nederlands, Fries en Engels. Martijn (9) heeft het Fries opgepikt op school en op straat toen het gezin nog in Rinsumageest woonde. Pascal (7) kan geen Fries, maar dat komt omdat hij een ontwikkelingsachterstand heeft en voor hem het leren van Nederlands al moeilijk genoeg is. Isa (bijna 2) zal het Fries wel weer leren. Al zal ze dat volgens Klerks vooral op school moeten doen. Op dit moment blijft haar Fries beperkt tot het woord ‘tútsje’. ,,Ik fyn it belangryk dat sy wat fan it Frysk mei krije. Ik bin ferfryskt, mar sy binne Friezen.” Het belang van de Friese taal is Klerks dus wel duidelijk; binnen zijn eigen partij de SP ligt dat echter een stuk minder voor de hand. In Fryslân inmiddels wel, maar niet in Den Haag. ,,Wy hienen net iens in wurdfierder Frysk, mar dat hienen de measte oare partijen ek net.” Toch was hij tevreden over de inbreng van Tweede Kamerlid Ronald van Raak tijdens de Haagse discussie. Hij ziet de zin niet in van Nederlands verankeren in de Grondwet, maar als dat wel gebeurt, dan moet het Fries hetzelfde behandeld worden. ,,Dat wie in hiel flugge aksje fan de SP.”

Toch blijkt de politieke afstand tussen Randstad en platteland altijd weer groot. Zeker ook bij de SP, die - ook in eigen gelederen - wel eens wordt verweten een Randstadpartij te zijn. ,,It is fier fan harren bêd. De Rânestêd en Fryslân, dat binne hiel oare kultueren. Sy ha minder mei Fryslân dan je eins wolle. Dy hiel grutte aksjes fan ús, dy wurkje hiel goed yn grutte stêden. Mar hjir hast tweintich, tritich doarpen, dan is it wol dreger om by alle doarren del te gean. Dat duorret in stik langer, mar ik ha it idee dat sy dat net altyd sjogge.” Volgende week moet er bijvoorbeeld weer gefolderd worden. Dan bezorgt Klerks de krant van SP Opsterland huis aan huis. De helft van Beetsterzwaag heeft hij op de route staan. Of er ook Fries wordt geschreven in de folder? ,,Nee, yn it doarp hjir is Hollânsk de fiertaal.” Binnen Fryslân zijn er nu eenmaal ook verschillen. Rond Dokkum spreekt iedereen Fries, maar in de steden hoor je de taal een stuk minder en dan zijn er ook nog zeven dialecten, zegt Klerks. ,,Wat ik sels ûnderfyn, is dat Friezen harren eigen taal ferbrekke. Sadree hja merke datst Hollanner bist, skeakelje de measte minsken oer op it Hollânsk. Fan my meie sy wol grutsker wêze op harren eigen taal.” Niettemin gebruikt Klerks elke dag wel ergens Fries. Bijvoorbeeld als hij, als lid van de evangelische Salvatorkerk, als vrijwilliger op pad is met cabaretier Ruurd Walinga. ,,Dan prate wy de hiele dei Frysk mei-inoar.” Het gebruik van Fries in de kerk is echter een heikel puntje. De voorganger krijgt het maar niet onder knie. Een evangelische SP’er, dat lijkt een opmerkelijke combinatie. Klerks vindt van niet. ,,Je sjogge it faker dan ast tinkst, in kristlike SP’er. Ofrûne snein noch. Doe seach ik Trijntje Buma noch yn tsjerke. Dy is SP-riedslid yn Ljouwert. Jezus wie fansels in grutte sosjalist yn syn wize fan libjen. Hy hat alles fuortjûn en altiten himsels fuortsifere. Soks sjoch ik by de kristlike partijen net altyd werom.” Hoe het dan zit met de door socialisten nogal eens aangehaalde spreuk van Karl Marx ‘godsdienst is opium voor het volk’? ,,Wy komme út it Maoïsme wei, mar dat is in skoft lyn. Wy binne ek evoluearre. Dat ekstreem-linkse leit al lang efter ús.” De actie in Den Haag heeft in elk geval het Fries goed gedaan, vindt Klerks. De Friese SP, met drie van de vier Statenleden present, toonde aan het belang van de Friese taal op waarde te schatten. ,,Foaral foar Fryslân en de Friezen is it wichtich dat harren memmetaal deselde status behâldt as it Nederlânsk. It Frysk is lykweardich oan it Hollânsk, dan hearre beide talen yn ’e Grûnwet. Sûnder dy hûndert Friezen yn Den Haach hie it Frysk dizze oandacht nea krigen. De tasizzing fan minister Ter Horst dat sy op ’e nij de arguminten foar it Frysk yn ’e Grûnwet sil besjen, is kleare winst.”

De SP lijkt soms een Randstadpartij. ‘Fryslân is fier fan harren bêd.’

Bovenstaand artikel, geschreven door Goos Bies, is verschenen in het Friesch Dagblad van zaterdag 11 oktober 2008.