h

1 voor natuur Fryslân

7 december 2011

1 voor natuur Fryslân

De natuur van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS)
Het aantal planten en dieren in Nederland neemt al decennia lang gestaag af. Om deze daling van de biodiversiteit tegen te gaan is vanaf 1990 het idee van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) gelanceerd: om alle
versnipperde natuurgebieden in Nederland met elkaar te verbinden en zo ervoor te zorgen dat de afname van biodiversiteit wordt tegengegaan. Als planten en dieren zich van het ene gebied naar het andere kunnen bewegen, vergroot dit immers hun overlevingskans. De EHS was een ambitieus project: de bestaande natuur met een oppervlakte van ongeveer 450.000 hectares moest worden uitgebreid naar 728.000 hectares. Deze grond moet voor het grootste deel worden aangekocht, ingericht en beheerd, bijvoorbeeld door organisaties als Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer. In 2018 zou het project afgerond moeten zijn.

Natura 2000
Naast de EHS speelt ook de kwestie van de Natura 2000-gebieden: dit zijn 166 grote en kleine natuurgebieden
met de grootste ecologische waarde. Met andere woorden, de meest bijzondere en kwetsbare natuurgebieden
van Nederland. Deze liggen allemaal in de EHS en zijn onderdeel van Europese wetgeving: Nederland kan er dus niet zomaar onderuit. Natura 2000-gebieden kunnen gevolgen hebben voor (agrarische) bedrijven in de omgeving. Vaak kunnen zij niet meer zomaar uitbreiden, omdat bijvoorbeeld een hogere stikstofuitstoot schadelijk is voor het natuurgebied. Om die reden is Natura 2000 met name bij de intensieve landbouw zeer impopulair.

Financiering
Het aanleggen, inrichten en beheren van al die nieuwe natuur kost een hoop geld. Vanaf het begin is het Rijk verantwoordelijk geweest voor de EHS, maar in 2007 hebben zij deze verantwoordelijkheid doorgeschoven naar de provincies en de financiering geregeld via het Investeringsbudget Landelijk Gebied, waarin ook geld voor een heleboel andere plattelandsdoelen zat. Omdat de rol van de provincies toen, net als altijd, ter discussie stond, namen zij deze verantwoordelijkheid graag over. In ruil daarvoor zorgt het Rijk voor de verstrekking van investeringsbudget en inzet van de Dienst Landelijk Gebied. In de wet staat ook dat geldtekort bij de rijksoverheid geen reden is om de afspraken op te schorten, wel kan de uitvoering getemporiseerd worden. Verder staat in de wet dat het beleid alleen wijzigt als beide partijen, zowel Rijk als provincie, instemmen met de wijziging van het beleid. Als een van beide partijen geen veranderingen wil blijft de wet gewoon van kracht.

Afspraak geschonden
Het huidige kabinet heeft echter een streep getrokken door de afspraak met de provincies. Staatssecretaris Bleker heeft laten weten dat het Rijk geen nieuwe verplichtingen op het gebied van de EHS zal vergoeden. Bleker heeft het budget voor het aankopen van nieuwe grond geheel stop gezet, zodat provincies nu al eigen geld moeten inzetten alleen om de juridische verplichtingen die ze zijn aangegaan na te kunnen komen. Bleker trekt dus niet alleen een streep door ons natuurbeleid, maar schendt ook nog eens de afspraken die het Rijk met de provincies had: een flink staaltje onbehoorlijk bestuur. Extra vermelding verdient het feit dat de Wet Inrichting Landelijk gebied (WILG) juist tot stand is gekomen om continuïteit en consistentie in het beleid te waarborgen, omdat natuurontwikkeling een kwestie van lange adem is en om te voorkomen dat bij kabinetswisselingen iedere keer het beleid wijzigt. Met algemene stemmen is de WILG destijds aangenomen.

Kabinetsbeleid
Dit kabinet heeft weinig op met natuur. Op natuurbeleid is fors bezuinigd en Bleker heeft de ambities voor de EHS teruggeschroefd van 728.000 naar 600.000 hectares. Herijking noemt het kabinet dat, maar het is gewoon een forse verkleining van de EHS. Bij de start van de EHS waren er al 450.000 hectares natuur, 278.000 hectaren aan nieuwe natuur zouden er worden ontwikkeld tot 2018. Met de nieuwe plannen wordt bijna de helft minder natuur ontwikkeld: geen 278.000 hectare maar 150.000. Met een enorme klap is de natuurontwikkeling na de bombrief van staatssecretaris Bleker van 20 oktober 2010 tot stilstand gekomen. Eventuele nieuwe aankopen van grond moeten gefinancierd worden door andere grond te verkopen, bijvoorbeeld door Staatsbosbeheer te dwingen hun natuurgebieden buiten de EHS te verkopen. Nieuwe natuur moet zoveel mogelijk via agrarisch natuurbeheer, ondanks het feit dat uit onderzoeken blijkt dat dit vaak duurder en van mindere ecologische waarde is. In het regeerakkoord zijn de zo genoemde robuuste verbindingszones, die verschillende natuurgebieden moesten verbinden, geheel geschrapt. Een bizar voorbeeld is het Oostervaarderswold in Flevoland waar al voor 160 miljoen in is geïnvesteerd en de gronden in meerderheid al verworven zijn door de provincie dan wel juridische verplichtingen tot koop zijn aangegaan.

Deelakkoord natuur
De provincies zijn in een Deelakkoord Natuur, een vervolg op het Bestuursakkoord met het Rijk, akkoord gegaan met deze maatregelen, in ruil voor een kleine verhoging (100 miljoen) van het provinciefonds. Het Rijk laat zaken als Nationale Parken, Nationale Landschappen en Recreatie om de Stad geheel los: de provincies moeten dit zelf maar financieren. Ook kunnen de provincies verantwoordelijk worden voor eventuele boetes uit Brussel voor het niet voldoen aan internationale natuurafspraken. Wel wordt er iets meer tijd genomen om de verkleinde EHS af te maken, tot 2021.

Natuurbeschermingswet
Het kabinet schrapt met de nieuwe natuurwet de gebiedscategorie ‘Natuurmonumenten’. Dat betekent dat deze niet meer onder het beschermende ‘Natuurmonumenten’-regime vallen. Tenzij ze ook nog Natura 2000-gebied of EHS zijn, worden ze onder de wet niet meer beschermd. Het gaat om een zestigtal gebieden. Met deze nieuwe wet verliezen ook ruim 80 diersoorten (onder andere das, zeehond en diverse vlinders) en 100 plantensoorten (waaronder parnassia en orchideeën) hun bescherming. Recreatiegebieden voor stedelingen Om stedelingen van genoeg groen te voorzien zijn de Recreatiegebieden Om de Stad (RODS) ontwikkeld. Dit betreft gebieden rond de grote steden in het westen van het land zoals de Nieuwe Driemanspolder bij Den Haag. De RODS worden door het kabinet geschrapt. Een in de Tweede Kamer aangenomen SP-motie vraagt de regering om wel door te gaan met de RODS waar er al beloftes aan bewoners zijn gedaan over recreatiegebieden en groen en waar huizenprijzen substantieel dreigen te dalen. Maar hoe en of de uitvoering ter hand genomen wordt is onduidelijk.

Wegvallen beheersgeld
Met het deelakkoord Natuur wordt er geen geld geregeld voor beheer van bestaande natuurgebieden die straks
buiten de sterk verkleinde EHS vallen. Hierdoor kunnen bijvoorbeeld wandelpaden, speelplaatsen en heidevelden
in bestaande natuurgebieden niet meer onderhouden worden. Ook kan dit ertoe leiden dat gebieden voor publiek gesloten worden of entree geheven wordt. In de Tweede Kamer is overigens door een grote Kamermeerderheid gesteld dat entreeheffing in natuurgebieden niet wenselijk is. Ook geld voor inrichting van reeds aangekochte natuurgebieden is niet in het akkoord geregeld. Als de provincies hier niets voor regelen zal dit braakliggend terrein blijven.

Consequenties
De consequenties van dit beleid zijn enorm: bestaande natuurgebieden dreigen verkocht te worden als ze buiten de EHS vallen. Maar ook allerlei lopende plannen om natuur aan te leggen in combinatie met bijvoorbeeld waterbeheer en ruilverkaveling dreigen te sneuvelen. Hierdoor zijn ook gemeenten, waterschappen en particuliere grondeigenaren het slachtoffer van het beleid van Bleker, omdat zij vaak al uitgaven hebben gedaan voor zulke plannen en er vaak grote verwachtingen zijn gewekt in het gebied. Zo krijgt het vertrouwen in de overheid een knauw en lopen de provincies bovendien het risico van allerlei juridische claims.

Visie SP
De SP houdt vast aan de oorspronkelijke idealen van de EHS. Wij willen dat onze kinderen van dezelfde natuur kunnen genieten als wij, en vinden dus dat het afsterven van onze biodiversiteit een halt moet worden toegebracht. Simpelweg zeggen dat natuur te duur is getuigt van kortzichtig bestuur. Onze natuurlijke rijkdommen moeten niet wegbezuinigd worden. Wij hebben een regering nodig die wil investeren in de toekomst, en vooral een overheid die het lef heeft zich aan haar eigen afspraken en ambities te houden. Wij houden daarom vast aan de oude EHS. Wij beseffen dat in crisistijd niet alles meer kan, maar het is geen verstandige oplossing om dan de natuur maar af te breken. Wij maken politiek andere keuzes: geen JSF kopen, minder geld naar defensie, het afschaffen van de villasubsidie (hypotheekrenteaftrek voor de allerduurste woningen) en invoering van een bankenbelasting. En in geval van nood doen we iets langer over de natuurrealisatie.

Consequenties
Met deze publicatie wil de SP een aantal van de directe consequenties van het beleid van Bleker zichtbaar
maken. Prachtige natuurgebieden die verkocht moeten worden, gebiedsprocessen van soms tientallen jaren die
nu stuklopen omdat de overheid haar woord niet houdt en miljoenen aan investeringen die verloren gaan. Op
het kaartmateriaal wordt duidelijk welke natuurgebieden bedreigd worden door de plannen van het kabinet, nog
voordat de EHS verkleind wordt. Het kabinet gebruikt de provincies als de buffer om zich met haar onbehoorlijke
bestuur achter te verschuilen. De sloophamer van Bleker heeft funeste gevolgen voor de natuur in Nederland.
Want bezuinigen op natuur betekent bezuinigen op de toekomst van Nederland.

Daarom doen wij de dringende oproep aan de provincie om dit akkoord niet te tekenen!

Waarom niet tekenen?
Natuur is van belang voor wandelaars, recreanten, soortenrijkdom, gezondheid, woongenot en huizenprijzen. Natuur is ook een sterke aanjager van de locale economie. Het nieuwe bestuursakkoord gaat de provincies een onbekend, maar zeer substantieel geldbedrag kosten. De provincies krijgen met het nieuwe concept natuurakkoord jaarlijks 100 miljoen euro voor beheer en onderhoud van natuurgebieden. Dit bedrag is bij lange na niet genoeg. Volgens Natuurorganisaties is 240 tot 300 miljoen hiervoor nodig. Juridisch staan de provincies nu sterk met de Wet Inrichting Landelijk gebied (WILG). In deze wet wordt de bijdrage van het rijk gegarandeerd en staat uitdrukkelijk dat de financiële situatie van de rijksoverheid niet een valide argument is om deze te verlagen: De doelstellingen moeten ook in tijden van crisis worden gerealiseerd. Na ondertekening van het nieuwe bestuursakkoord hebben de provincies een zeer zwakke juridische positie. De provincie kan verantwoordelijk gesteld worden voor het niet halen van Europese natuurdoelen zoals met name vastgesteld in de Vogel- en Habitatrichtlijn die omgezet is in nationale wetgeving met de Natuurbeschermingswet en Flora- en faunawet. Als uiterste consequentie kunnen hier boetes voor de provincie uit voortkomen.

Wat kan de provincie verder doen?
Deskundig advies inwinnen over de juridische positie voorafgaand dan wel na tekening van het bestuursakkoord. Een doorrekening laten maken van de te verwachten extra kosten. Juridisch advies inwinnen over de risico’s van claims van burgers en rechtszaken zoals die van Stichting Das & Boom.

Natuurbehoud in de provincie Friesland
Het veiligstellen van een goed beheer van de bestaande natuur, zodat die in ieder geval niet achteruit gaat. Als
zeldzame dieren en planten eenmaal verdwenen zijn door slecht beheer, zijn ze moeilijk weer terug te winnen.
Planologische bescherming provinciaal in structuurvisie regelen of repareren waar het Rijk dit heeft laten vallen.
Aangekochte gebieden inrichten. Daar waar beloftes zijn gedaan of afspraken zijn gemaakt met burgers, deze nakomen, ook als de rijksoverheid dit niet doet. Belangrijke natuurgebieden afronden. Dit vereist een investering, maar in veel gevallen zal het beheer er aanzienlijk goedkoper door worden. Met het oog op leefbaarheid moeten de recreatiegebieden om de stad behouden blijven. In samenwerking met andere partijen moet het beheer veilig gesteld worden, zonder dat het gebied wordt volgebouwd. Waar mogelijk zelf natuurrealisatie ter hand nemen om de verbindingszones en de natuur van de oorspronkelijke ecologische hoofdstructuur te realiseren.

Kabinetsbeleid tast natuur aan (uit: Volkskrant 18nov.11, Kim van Keeken)
De kwaliteit van de natuur neemt fors af door het huidige kabinetsbeleid. Meer planten- en diersoorten zullen uitsterven. Ook de biodiversiteit zal verminderen. Dat staat in een notitie van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL), die in het bezit is van de Volkskrant.
Het planbureau waarschuwt voor onherstelbare schade als het voorgenomen natuurbeleid wordt doorgezet. Het Rijk heeft in september met de provincies een akkoord bereikt dat loopt tot 2021. Volgens staatssecretaris Henk Bleeker (natuur) voldoet zijn beleid aan de Europese verplichtingen. Aan die eisen wordt echter niet voldaan, waarschuwt het planbureau (zie verder artikel Volkskrant 18nov.11).

Beekdalen van Linde en Tjonger (uit: Natura 2000, Rottige Meenhte en Brandemeer)
De Rottige Meenthe en Brandemeer vormen in Zuid-Friesland de uitloper van de beroemde laagveengebieden Wieden en Weerribben. Evenals deze Overijsselse Gebieden betreft het een verveend moerasgebied. Het gebied is gelegen tussen de beekdalen van Linde en Tjonger. Dankzij de goede waterkwaliteit komen hier tal van kenmerkende laagveenbegroeiingen en bijbehorende soorten voor, waaronder momenteel de enige Friese locatie met trilveen. De Rottige Meenthe maakt onderdeel uit van het zo beperkte leefgebied van de Grote vuurvlinder (Lycaena dispar). Het Natura 2000 gebied vormt een belangrijke schakel tussen de Overijsselse moerassen, de laagveengebieden van Midden-Friesland en de Friese beekdalen.

Rijksbezuinigingen op natuurbehoud dreigt het herstel van de Friese beekdalen in de war te sturen.

Park de Weerribben
De Weerribben is een samenleving op zich, natuur en mens. Als het beheer van dit gebied verdwijnt of drastisch gekort wordt heeft dit gevolgen voor de natuur en de mens. Er zullen mensen en bedrijven zijn die de consequenties zullen voelen. De Weerribben groeien dicht als er geen of nauwelijks onderhoud is. Als onderhoud maanden of langer achterwege blijft dan groeien sommige stukken zodanig dicht dat je er niet meer doorheen komt. De verwildering van de Weerribben heeft grote gevolgen voor unieke diersoorten als de grote vuurvlinder en de libellen (Nederland telt 68 soorten waarvan er 50 in de Weerribben voorkomen).

Zorgen om duurzame natuur Gaasterland (uit: LC 18okt.11)
In 1994 presenteerde de provincie het plan voor invulling van de Ecologische HoofdStructuur in Gaasterland. Er is geïnvesteerd in agrarisch natuurbeheer. Nu zijn er zorgen over de realisatie van duurzame natuur.

Noordelijke Friese Wouden (nationaal landschap) (uit: LC. Nationaal Landschap zelfstandig verder 2juni.11)
Het nationaal Landschap gaat zelfstandig verder. Een nieuw initiatief, het servicenet, moet de Nationale Landschappen overeind houden nu het rijk zijn handen ervan af trekt. Het idee is de bekendheid van deze landschappen te vergroten, ze als product te ‘vermarkten’ en de financiering veilig te stellen nu de nieuwe landelijke Nota Ruimte ze laat vallen. In Friesland zijn dit de Noordelijke Friese Wouden en Zuidwest Friesland. D
Het gaat vooral om drie zaken: de Nationale landschappen moeten op de kaart gezet worden; de kwaliteit van het landschap moet in goede staat bijven; het geld moet ergens vandaan komen? Of Friesland er ook geld insteekt, hangt af van de onderhandelingen die de provincies en Bleker nu nog voeren over decentralisatie van het natuurbeleid.

Zuidwest Friesland (nationaal landschap)
Zie boven.

Vrees voor toekomst Nationale Parken (uit: LC. 10nov.11)
Als het rijk zijn handen aftrekt van de Nationale Parken, blijft er van het beeldmerk van de gebieden met deze status niks over. De situatie is heel zorgwekkend aldus de voorzitter van het overlegorgaan van Nationaal Park Drents-Friese Wold. Het rijk wil de verantwoordelijkheid voor het natuurbeheer doorschuiven naar de provincies

Groen Manifest FrieslandHet Groen Manifest Friesland is een natuurplan van provincie het waterschap en verschillende natuur- en landbouworganisaties. De provincie kan voor een deel het gat opvullen dat ontstaat door bezuinigingen op natuur. Friesland moet kiezen voor een afgeslankte, maar goed functionerende reeks aaneengeschakelde natuurgebieden, zo staat in het Groene Manifest Friesland van de provinciale commissie voor het landelijk gebied. De Ecologische HoofdStructuur is het meest getroffen door de bezuinigingen die sttaatssecretaris Bleker heeft afgekondigd. Het Groene Manifest zou als richtlijn moeten dienen voor de financiële onderhandelingen met het rijk. Wat staat er naast de uitgangspunten en invalshoeken concreet in het Groene Manifest?
Er zullen keuzes gemaakt moeten worden en om dit goed te doen is er een onderverdeling gemaakt in gebieden. Het gaat dan om scherpte in het denken over inrichtingsopgave en financiële oplossingen. De categorieën moeten in samenhang worden beschouwd en uitgewerkt. De categorieën zijn: 1. Integrale gebiedsontwikkeling (met EHS opgave); 2. Gebieden met harde verplichtingen (gebieden met verplichten die juridisch hard zijn); 3. Enclaves en parels (gebieden waarvan duidelijk is dat er uiteindelijk een resultaat is van goed functionerende ecologische gebieden); 4. Kansrijke groene – groen-blauwe gebieden (EHS-gebieden die na herijking zijn vervallen); 5. Nieuwe gebiedsontwikkelingsprojecten (nieuwe initiatieven met een accent op duurzaamheid, multifunctionele landbouw en recreatie.

Alle categorieën komen onder druk te staan met betrekking tot de financiering de categorieën 3/4/5/ een meerdere mate dan de categorieën 1 en 2.

Gevolgen onderhandelingsakkoord decentralisatie natuur
Het onderhandelingsakkoord houdt in dat de kosten voor aankoop en inrichting van de herijkte EHS door het ruilen of verkopen van gronden (de grond voor grond benadering) worden gefinancierd. Daarbij worden ook de kosten van de harde verplichtingen in het bestaande ILG-programma 2007-2013 betrokken. Dit leidt ertoe dat harde verplichtingen die de provincie al is aangegaan, voor een bedrag van 22,5 miljoen voorgefinancierd moeten worden.

De provincie kan voor een deel het gat opvullen dat ontstaat door bezuinigingen op natuur. Kosten € 7,5 miljoen.
Waar komt die 7,5 miljoen vandaan? Op de gebieden van: duurzaam ondernemen; leefgebiedenbenadering; structuurversterking landbouw/kavelruil; nationale landschappen; nationale parken; recreatie; milieukwaliteit/verdroging,VHR; leefbaarheid.

U bent hier