Fryslân

Dat is het motto van Jan Jellema. Een van de drie boeren die SP Tweede Kamerlid Henk van Gerven samen met de SP fractie Fryslân bezocht in het kader van het onderzoek “de boer aan het woord.” De SP zoekt samen met boeren naar antwoorden op uitdagingen in de melkveesector. De samenleving is steeds kritischer over de intensivering van de veehouderij. Aan de andere kant lijkt het of schaalvergroting een autonoom proces is dat gestuurd wordt door de economie en Brusselse regelgeving. Maar is dat ook zo? De SP ging op bezoek bij drie Friese melkveehouders en ging met ze in gesprek over de toekomst.

Naast de economische druk en de druk van regelgeving geven boeren ook aan dat er sociale druk is om bedrijven te laten groeien. Ouders willen graag dat hun zoon of dochter hun bedrijf overneemt, maar de ouders willen ook een goed huis en “pensioen.” Boeren willen ook naast hun werk een sociaal leven, en als je een medewerker hebt dan kun je ook eens iets anders doen naast je werk. Schaalvergroting lijkt de oplossing. Meer melk dus meer opbrengsten. Maar schaalvergroting geeft ook een groter ondernemersrisico. En minder weidegang, waardoor de koe geen vers gras meer krijgt. Overigens zijn alle bezochte boeren bezig met dierenwelzijn en zijn ze zich bewust van hun maatschappelijke rol. Een concreet voorbeeld is dat alle boeren proberen om antibiotica te verminderen. Boer Engbert Dijkstra roept zelfs de overheid op om 3e en 4e generatie antibiotica te verbieden, omdat de kans dat mensen resistent worden steeds groter wordt als de koeien hiermee behandeld blijven worden.
Familie van Weperen, een boerenbedrijf dat werk biedt voor 8 man, is een bedrijf dat steeds meer is gegroeid. Inmiddels is het erf 2 ha groot en melken ze 480 melkkoeien. Er wordt niet meer geweid en er wordt gevoerd op het scherpst van de snede (zo efficiënt mogelijk). Maar er wordt ook met liefde voor de koeien gezorgd. En van Weperen heeft energiezuinige systemen geïnstalleerd om energie te besparen. “Een goede boer heeft niets met bedrijfsgrootte te maken, maar met hoe hij omgaat met zijn koeien, het milieu en met de omgeving. Een goede boer kun je herkennen omdat de koeien rustig zijn,” zegt Jan van Weperen. Het antwoord van de familie van Weperen op de komende opheffing van het melkquotum en verminderde subsidie Gemeenschappelijk Landbouw Beleid heeft echter weinig met dierenliefde te maken maar alles met de koe als efficiënt productiemiddel.
Ook Engbert Dijkstra, nu 70 melkkoeien, denkt aan uitbreiden. Hij staat op nr 8 in de lijst van de meeste productie per koe. Dat heeft hij bereikt met goed fokken en de inzet van de melkrobot. Een melkrobot melkt een koe vaker op een dag en dit kan de melkproductie omhoog brengen. Het is zoeken naar de marge en meer melk geeft meer marge. In de toekomst wil hij uitbreiden naar 140 koeien om zo een medewerker in dienst te kunnen hebben, zodat hij minder gebonden is.
Maar niet iedere boer denkt zo. Jan Jellema en Hanneke Hansma hebben een alternatieve bedrijfsfilosofie. Zij kijken naar wat de natuur te bieden heeft. Zij beleven het boerenleven en halen daar ook rust en geluk uit. En dat willen ze ook delen. Met de burger maar ook met collega’s. Je open stellen, leren experimenteren.

Jan en Hanneke boeren vanuit het principe dat natuurlijk gedrag het gunstigste is voor de koe en dus ook uiteindelijk voor de boer. Zo lopen de kalveren gewoon tussen de melkkoeien. Er wordt zoveel mogelijk lang veelzijdig gras aangeboden omdat dit voer is wat de koe van nature eet. In de zomer wordt er geweid en in de winter worden in de stal meerdere soorten voer aangeboden waar de koe zelf uit kan kiezen. De koe eet zelf waar zij behoefte aan heeft. Ook wordt er gefokt op robuuste koeien met een natuurlijke vorm. En of het helpt? De koeien worden gemiddeld 2 jaar ouder. De totale productietijd is dus 2 jaar langer per koe. De kalveren zijn allemaal kerngezond en slepende melkziekte komt niet voor bij deze kudde, in tegenstelling tot de regulier bedrijven. Uit onderzoekt blijkt dat slepende melkziekte in het begin van de lactatieperiode een boer 10% van de melkproductie per dag kost.
Meer melken is niet altijd het financiële antwoord richting de toekomst. “Misschien lost het wel sociale problemen op rondom bedrijfsovernames maar een boerenpensioenfonds zou dan effectiever zijn”, legt Hanneke uit. Er zijn zoveel meer antwoorden om te blijven ondernemen op een maatschappelijke en landschappelijke inpassing. De landbouwuniversiteit Wageningen bracht onlangs een brochure uit voor boer, burger of beleidsmaker met tips van ondernemers in de multifunctionele landbouw die op een andere manier dan via de bank hun bedrijf financierden. De multifunctionele boer is een boer die echt is ingepast in maatschappij en landschap. Misschien wel het antwoord op de toekomst.
Tussen de bezoeken aan de boeren door is de landbouwbeurs in Leeuwarden bezocht en zijn flyers uitgedeeld om boeren te wijzen op de SP-enquête "de boer aan het woord"

alternatieve financieringsvormen
multifunctionele landbouw
het nieuwe veehouden